Το μακρύ ταξίδι των ψευδών ειδήσεων στο Facebook - Ποιος είναι ο αρχιψεύτης τελικά;

Η αλήθεια και η αναζήτησή της δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ειδικά στη σημερινή εποχή όπου η διαθέσιμη τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή ειδήσεων.

Αφορμή για αυτή μας την ανάρτηση είναι πρόσφατο άρθρο της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ με τίτλο "Το μακρύ ταξίδι των ψευδών ειδήσεων στο facebook"  όπου παρουσιάζει την όντως λανθασμένη και αφελή ανάρτηση ενός χρήστη στο facebook και το πως αυτή μεταδόθηκε μέσω κοινοποιήσεων (3,000 συνολικά) ως ψευδής είδηση (fake news) σε αρκετούς χρήστες μέχρι να κατεβεί μετά από 34 ώρες. Επικαλείται μάλιστα και την ιστοσελίδα hellenichoaxes, το δίκτυο  Bellingcat και τον κ. Αλέξιο Μαντζαρλή, επικεφαλής του International Fact-Checking Network (IFCN) στο αμερικανικό ινστιτούτο Poynter που  εκπαιδεύει δημοσιογράφους διεθνώς και προωθεί τη συνεργασία μεταξύ οργανώσεων που ασχολούνται με τον έλεγχο των ψευδών ειδήσεων. Καλά και ωραία όλα αυτά, αλλά αν ψάχνεις για ψεύτικες ειδήσεις τις ψάχνεις παντού όχι μόνο εκεί που σε βολεύουν.

Ας δούμε λοιπόν γιατί η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ενδιαφέρθηκε τόσο πολύ για την ανάρτηση ενός απλού χρήστη και δεν ασχολήθηκε (απαιτεί περισσότερο κόπο προφανώς)  με το τί πραγματικά έγινε στη Ντούμα της Συρίας και αν ευσταθούν οι ισχυρισμοί πολλών κρατών της δύσης για την επίθεση με τα χημικά. Επίσης η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ δεν έλεγξε καθόλου πηγές από την άλλη πλευρά αλλά στάθηκε στην επιπόλαια όντως ανάρτηση ενός απλού χρήστη. Δεν ασχολήθηκε καθόλου με τις πηγές του CNN του BBC του ABC, της DW κλπ. Θεώρησε προφανώς ότι δεν διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις αυτά τα σοβαρά κανάλια αλλά λένε μόνο την αλήθεια. Κατά το σκεπτικό της εφημερίδας έχει μεγαλύτερη επιρροή μια ανάρτηση στο facebook παρά οι εκατοντάδες χιλιάδες αναρτήσεις και κοινοποιήσεις των μεγάλων ειδησεογραφικών πρακτορείων. Ίσως επειδή η χώρα μας είναι σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες η μόνη στην Ευρώπη που εμπιστεύεται πιο πολύ τα κοινωνικά δίκτυα παρά τα κλασικά ΜΜΕ (δείτε αναλυτικότερα στοιχεία ΕΔΩ)  είναι μια ευκαιρία να αποδομηθεί αυτή η εμπιστοσύνη. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε αυτό που μόλις αναφέραμε (credit: screenshot από το EBU trust in media infographic 2017)

Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ κάποιος χρήστης του facebook ανέβασε λανθασμένα τις εικόνες από μια Ρωσική ταινία για τον πόλεμο στη Συρία με το σχολιασμό ότι πρόκειται για "στήσιμο ηθοποιών που παριστάνουν τα θύματα της χημικής επίθεσης". Μάλιστα ο τίτλος κάτω από τις φωτογραφίες στο δημοσίευμα της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ  είναι "Οι φωτογραφίες από το πλατό της ταινίας «Revolutionary Man» που χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο της ρωσικής προπαγάνδας για να δείξουν ότι σκηνοθετήθηκαν οι επιθέσεις με χημικά στη Συρία"

Είναι προφανές ότι για την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ υπάρχει μόνο Ρωσική προπαγάνδα και ταλαίπωροι χρήστες του facebook που διασπείρουν ψεύτικες ειδήσεις. Έκατσε και έγραψε ολόκληρο άρθρο για τα fake news ενός χρήστη που αναπαρήγαγε λανθασμένες πληροφορίες αλλά δεν ασχολήθηκε ούτε μία φορά με το αν είναι αληθείς οι πληροφορίες που έχουν μεταδοθεί κατά εκατοντάδες χιλιάδες ή εκατομμύρια κοινοποιήσεων για τις χημικές επιθέσεις. Αν είναι ψέμα οι επιθέσεις αυτές δεν είναι διασπορά ψευδών ειδήσεων; Όχι βέβαια κατά την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και πολλά άλλα site.  Λυπηρό.

Ας δούμε το βιντεάκι από το γιγάντιο CNN με ημερομηνία 8 Απριλίου 2018:

Ειδήσεις στο CNN όπου παρουσιάζονται πολύ γρήγορα και πλάνα από την επίθεση με χημικά στην ανατολική Γκούτα της Συρίας .

Ο ανταποκριτής του CNN λέει ότι σύμφωνα με πληροφορίες από "αντάρτες και την αντιπολίτευση" ένα ελικόπτερο έριξε τη νύχτα κάποιες βόμβες που προκάλεσαν αναπνευστικά πρόβληματα κλπ. Μετά αναφέρεται στα video που είχαν εντωμεταξύ κυκλοφορήσει και λέει χαρακτηριστικά: "we cant independently verify those videos".

Για να δούμε λίγο παραπέρα, στην άλλη όχθη (φτου φτου μακριά από μας για την Καθημερινή). Σε ρεπορτάζ του Russia Today σχολιάζεται το συγκεκριμένο βίντεο και δίνονται κάποιες πληροφορίες. Λοιπόν μαθαίνουμε ότι το video που κυκλοφόρησε με τα αποτελέσματα των χημικών επιθέσεων δόθηκε από τα λεγόμενα "λευκά κράνη" (white helmets). Τους έχουμε ξανακούσει αλλά ας δούμε τι γράφει η wikipedia "a volunteer organisation, largely funded by western governments, that operates in parts of rebel-controlled Syria and in Turkey". To συνεργείο λοιπόν του RT Arabic πήγε στην περιοχή να δει την κατάσταση και μεταξύ άλλων μίλησε και με ένα παιδάκι που ήταν μέσα στο video που έδωσαν τα λευκά κράνη και του έριχναν νερό υποτίθεται για να γλιτώσει από την επίδραση των χημικών. Στο βιντεο όμως βλέπουμε το παιδάκι να λέει ότι ήταν έξω από το νοσοκομείο, τους είπαν να μπούνε μέσα και μετά άρχισαν να τους βρέχουν!! ότι να 'ναι δηλαδή. Μετά ήρθε ο πατέρας του παιδιού και το πήρε γιατί ήταν βρεγμένο μην κρυώσει. Φυσικά δεν πήραν απάντηση από τα λευκά κράνη όταν τους έθεσαν το ερώτημα. Δεν θα συνεχίσουμε με περισσότερα (είναι πάρα πολλά, δείτε και το υπόλοιπο βίντεο).

Ποιος λέει αλήθεια και ποιος ψέμματα; Εμείς δε μπορούμε να δώσουμε αυτή την απάντηση. Θα θέλαμε όμως τα ρεπορτάζ των Ελληνικών εφημερίδων να κάνουν έστω μια προσπάθεια.

Δυστυχώς και τα περισσότερα ελληνικά ΜΜΕ δε μπορούν να κρατήσουν ένα επίπεδο πληροφόρησης κάπως υψηλό. Αν θέλεις να λέγεσαι σοβαρή εφημερίδα κουράζεσαι, ψάχνεις, ιδρώνεις για να πλησιάσεις την αλήθεια.

Να κλείσουμε με κάτι ενδιαφέρον απλά για να δείξουμε πόσο πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στις μέρες μας. Ήδη από το 2017 είχε δημοσιευθεί  στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό WIRED ότι ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Washington έχουν αναπυξει αλγορίθμους μηχανικής μάθησης που μπορούν να μετατρέπουν ένα ηχητικό ντοκουμέντο (μια ομιλία για παράδειγμα) σε video όπου τα χείλη του ομιλητή συγχρονίζονται απόλυτα με τις λέξεις που εκφέρονται στο ηχητικό.

Ως παράδειγμα παρουσιάζεται ο πρώην πρόεδρος Ομπάμα να μιλάει για διάφορα θέματα αλλά τα βίντεο είναι "φτιαχτά" και τα χείλη κινούνται χωρίς να καταλαβαίνει κάποιος ότι ποτέ δεν έχει δοθεί αυτή η ομιλία. Δείτε και το σχετικό βίντεο :