Άγιος Ιερομάρτυρας Μίλος ο Πέρσης

Στη σελίδα αυτή θα αναφέρουμε όσα γνωρίζουμε για αυτόν τον παλαιό (4ος αιώνας μ.Χ)  Άγιο της Εκκλησίας μας που θαυματουργεί ακόμα στις μέρες μας.  

Από το βιβλίο του αρχιμ. π. Βασιλείου Μπακογιάννη με τίτλο "Άγιος Μίλος - Επίσκοπος και Μάρτυρας" διαβάζουμε στον πρόλογο: 

  "Οἱ Ἅγιοι στήν Ἐκκλησία μας εἶναι ἑκατομμύρια. Ὅμως, ἐλάχιστοι γιορτάζονται κατ’ ὄνομα. Στή συντριπτική τους πλειοψηφία, εἶναι ἄγνωστοι γιά τούς πιστούς μας. Ὅμως, καί αὐτοί οἱ ἄγνωστοι πρόσφεραν τή ζωή τους στό Χριστό, εἴτε μέ τό μαρτύριο, εἴτε μέ τήν ὁσιακή τους ζωή, εἴτε καί μέ τά δύο. Εἶναι καί αὐτοί ἄξιοι τιμῆς καί μνήμης (κατ’ὄνομα) ἀπό τήν Ἐκκλησία μας.

Ὁ Ἅγιος Μῆλος, Πέρσης Ἐπίσκοπος, Ὅσιος καί Μάρτυρας (4^ος αἰ. μ.Χ.), μεγάλο «ὄνομα» γιά τήν ἐποχή του, ἦταν μέχρι τελευταῖα ἄγνωστος γιά τήν πόλη τῶν Πατρῶν, καί γιά ὅλη τήν πατρίδα μας. Πῆρε ἀπό μόνος του τήν «πρωτοβουλία» καί ἔγινε γνωστός στήν Πάτρα, καί ἔτσι τιμᾶται ἐνδόξως ἀπό τόν πιστό λαό."  

 

Ας δούμε κάποια ιστορικά στοιχεία για τον Άγιο με βάση τις πηγές.

 

Ο Άγιος Μίλος ή Μήλος (δεν έχει σημασία αν γράφεται με ήτα ή με γιώτα, με ένα ή με δύο λάμδα) είναι γνωστός και ως  Άγιος Μίλης. Το όνομα δεν είναι Ελληνικής προέλευσης αλλά από ότι γνωρίζουμε Συριακής (ή Περσικής). Στα Συριακά συναξάρια αναφέρεται ως  Άγιος Μίλης επίσκοπος Σούσων της Περσίας. 
Στην ακαδημαϊκή ιστοσελίδα syriaca.org (η οποία είναι έργο των Πανεπιστημίων Princeton και Vanderbilt για την Συριακή γλώσσα και πολιτισμό) αναφέρεται μια σειρά από πηγές με αναφορές στον βίο του Αγίου σε Συριακά χειρόγραφα. Στην Δυτικοευρωπαϊκή βιβλιογραφία αναφέρεται ως  "MĪLÉS, ÉVÈQUE DE SUSE" (Γαλλικά) , "Miles, bishop of Sus" (Αγγλικά) , "Mîles von Sûš" (Γερμανικά).
Στη συνέχεια θα κάνουμε μια βασική επισκόπηση των κυριότερων πηγών που αναφέρουν στοιχεία για τον μεγάλο αυτό Άγιο της Περσίας.

Υπάρχει επιγραφή (Χian Monument inscription) στα Συριακά όπου αναφέρει το όνομα κάποιου Χριστιανού ιερέα από την πρωτεύουσα του Τοχαριστάν Balkh ο οποίος είχε το όνομα  Μίλης (Milis). To Τοχαριστάν είναι η ιστορική περιοχή γνωστή με το όνομα Βακτρία ή Βακτριανή (αραβ. باختر / Μπάκχταρ, λατ. Bactria, κινέζικα 大夏 Ντα Ξια) με πρωτεύουσα την Μπάλχ (Βακτρία) στο σημερινό Αφγανιστάν και κατοίκους Βάκτριους και Σκύθες.  Στην Βακτρία έφτασε ο Μέγας Αλέξανδρος και στη συνέχεια υπήρξε Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής.  Η γραφή του ονόματος  Μίλης στα Συριακά φαίνεται εδώ:

Η επιγραφή στα Συριακά βρίσκεται γραμμένη πάνω σε μια στήλη του 781 μ.Χ. που βρέθηκε στην Κίνα και αναφέρεται στα πρώτα 150 χρόνια της παρουσίας του Χριστιανισμού εκεί. Είναι γνωστή και ως Νεστοριανή Στήλη και εκτός από Συριακές επιγραφές έχει επιγραφές και στα Κινεζικά. H καθηγήτρια Θεολογίας και Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου Erica Hunter  σε μελέτη της με τίτλο "The Persian Contribution to Christianity in China:Reflections in the Xi'an Fu Syriac Inscriptions,” στο Hidden Treasures and Intercultural Encounters: Studies on East Syriac Christianity in China and Central Asia, (ed.) Winkler Dietmar W. and Tang Li (Vienna, 2009), pp. 75) αναφέρει ότι το όνομα Μίλης ήταν διαδεδομένο στην Χριστιανική εκκλησία της ανατολής και μάλιστα αναφέρει ότι έχουν καταγραφεί επτά επίσκοποι με το όνομα Μίλης  μεταξύ των οποίων ήταν και ο Ιερομάρτυρας Άγιος Μήλος (+341 μ.Χ).

Για τους 7 επισκόπους με το όνομα Μίλης παραπέμπει στο σύγγραμα του Jean Baptiste CHABOT με τίτλο  "Synodicon Orientale, ou Recueil de Synodes Nestoriens" (d’après le Ms. syriaque 332 de la Bibliothèque Nationale et le Ms. K. VI, 4 du Musée Borgia, à Rome). Paris: Imprimerie Nationale, 1902. Πρόκειται για  μετάφραση από το Συριακό χειρόγραφο BnF syr. 332 που βρίσκεται στην Εθνική Ββλιοθήκη της Γαλλίας.
Στο χειρόγραφο αναφέρεται η σύνοδος Σελευκείας (412 μ.Χ.) στην οποία συμμετείχε ενεργά ο Άγιος Μαρουθάς. Με τη σύνοδο αυτή οργανώθηκε η Εκκλησίας της Περσίας.  Το χειρόγραφο είναι προσβάσιμο και ΕΔΩ (στα Συριακά και Γαλλικά) και ΕΔΩ (στα Αγγλικά).
Όπως φαίνεται από την τελευταία σελίδα του κειμένου της συνόδου μεταξύ των επισκόπων υπογράφουν και τρεις επίσκοποι με το όνομα Μίλης:

Από το Συριακό κείμενο της συνόδου Σελευκείας

: "Εγώ ο Μίλης"

.

Όπως βλέπουμε είναι ακριβώς το ίδιο όνομα με την επιγραφή στην Νεστοριανή στήλη.
Για τον Άγιο Ιερομάρτυρα επίσκοπο Μίλο μια από τις πιο βασικές πηγές  είναι το έργο "Acta sanctorum martyrum orientalium et occidentalium" (1748) του Stefano Evodio Assemani που είναι μετάφραση στα Λατινικά από τα αρχαία Συριακά διάφορων βίων μαρτύρων της Ανατολής και της Δύσης.

Βλέπουμε στη φωτογραφία ένα πολύ μικρό τμήμα από τη σελίδα του βιβλίου αυτού που αρχίζει η αναφορά στον Άγιο Μίλο (Martyrium SS. Milis, Susae Episcopi, Abrosimi Presbyteri et Sinae Diaconi). Αναφέρει τον Άγιο Μήλο ως επίσκοπο στα Σούσα   της Περσίας ενώ το βίο του αναφέρει ότι τον συνέγραψε πρώτος ο Άγιος Μαρουθάς ο επίσκοπος (16 Φεβρουαρίου). O Άγιος Μαρουθάς ήταν Σύρος την καταγωγή και πήρε μέρος στην δεύτερη οικουμενική σύνοδο (Κωνσταντινούπολη 381 μ.Χ.)  και την σύνοδο της Αντιόχειας (383 μ.Χ.). Ήταν φίλος του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. To 403 μ.Χ. επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη για να συναντήσει τον Αυτοκράτορα Αρκάδιο και να τον προτρέψει να ασχοληθεί με την εκκλησία στην Περσία. Την επόμενη χρονιά επισκέπτεται πάλι την Κωνσταντινούπολη με σκοπό να συναντήσει τον Άγιο Ιωάννη. Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος του έστειλε δύο επιστολές μέσω της αγίας διακόνισσας Ολυμπιάδας και έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον για την ιεραποστολή στην Περσία.  Ένα από τα έργα του Αγίου Μαρουθά ήταν οι "Πράξεις των Μαρτύρων της Περσίας" όπου κατέγραψε τους βίους των εν Περσία Αγίων που μαρτύρησαν κατά τα χρόνια του Πέρση βασιλιά Σαπώρ Β' και μεταξύ αυτών συνέγραψε και το βίο του Αγίου Μήλου. Πήρε τα λείψανα των Αγίων εν Περσία μαρτυρησάντων και έφτιαξε πόλη με το όνομα Μαρτυρούπολη (σήμερα βρίσκεται στην Νοτιοανατολική Τουρκία στην περιοχή του Ντιγιαρμπακίρ (Turkish: Silvan, Ottoman Turkish: ميا فارقين‎ Meyafarikîn, Arabic: ميافارقين‎, Meiafarakin or Mayyafariqin; Armenian: Նփրկերտ, Np'rkert; Greek: Mαρτυρόπολις, Martyropolis; Kurdish: Farqîn; Syriac: ܡܝܦܪܩܝܛ‎, Mayperqiṭ)όπου και τα τοποθέτησε. Γιαυτό και είναι γνωστός ως επίσκοπος Μαρτυρουπόλεως. Μάλιστα ο Άγιος Μαρουθάς πέθανε ἀκριβῶς τὴν ἐπέτειο τῆς ἡµέρας, ποὺ εἶχε ἐγκαινιάσει τὴν Μαρτυρούπολη. Στο συναξάριον διαβάζουμε :

ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ
Κάνοντας μια μικρή παρένθεση να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο ότι η εκκλησία μας (στις 17 Απριλίου) καθώς και Ασσυριακή Εκκλησία της Ανατολής εορτάζουν κάθε χρόνο τη μνήμη των χιλιάδων μαρτύρων που σφιαγιάστηκαν τη Μεγάλη Παρασκευή του 341 μ.Χ. (στο ορθόδοξο συναξάριο αναφέρεται ως ημερομηνία το 330 μ.Χ.) από τον πέρση βασιλιά Σαπώρ Β'. Η Ασσυριακή Εκκλησία της Ανατολής (Holy Apostolic Catholic Assyrian Church of the East) είναι η συνέχεια της αρχαίας εκκλησίας της ανατολής που μετά την οικουμενική σύνοδο της Εφέσου το 431 μ.Χ. αρνήθηκε να καταδικάσει την αίρεση του Νεστόριου και έτσι ακολούθησε διαφορετική πορεία και αποσπάστηκε από τις υπόλοιπες ορθόδοξες εκκλησίες. 

Πάντως κατά την περίοδο των μεγάλων διωγμών η εκκλησία ήταν σε πλήρη κοινωνία με τα υπόλοιπα ορθόδοξα πατριαρχεία. Σήμερα έχει περίπου 170 χιλιάδες πιστούς σε όλο τον κόσμο κυρίως όμως στην περιοχή του βόρειου Ιράκ και της Νοτιοανατολικής Τουρκίας. Η έδρα της εκκλησίας είναι το Erbil του Ιρακινού Κουρδιστάν και η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι τα Συριακά (διάλεκτος της Ανατολικής Αραμαϊκής γλώσσας).
Οι χριστιανοί της Ασσυριακής Εκκλησίας έχουν βιώσει πολλά μαρτύρια τόσο κατά τους διωγμούς του 1915-1920 όσο και κατά την τελευταία δεκαετία από τους τρομοκράτες του λεγόμενου "ισλαμικού κράτους".
Διαβάζουμε στο συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου :

Ο Άγιος Μήλος ήταν και αυτός ένας Άγιος Ιερομάρτυρας όπως ο Άγιος Συμεών ο πέρσης ο επίσκοπος Σελεύκειας-Κτησιφώντος (Mar Shimun Bar Sabbae Classical Syriac:  ܡܪܝ ܫܡܥܘܢ ܒܪܨܒܥܐ) αλλά και χιλιάδες άλλοι μάρτυρες εκείνης της εποχής.
Παρακάτω βλέπουμε ένα χάρτη της ευρύτερης μέσης Ανατολής για να έχουμε μια αίσθηση της περιοχής που έζησε ο Άγιος Μήλος αλλά και για να καταλάβουμε ότι σε περιοχές που σήμερα είναι το Ιρακ και το Ιράν, πριν την ισλαμική κατάλυση της Περσικής αυτοκρατορίας το 651 μ.Χ. , ζούσαν πολλοί Χριστιανοί.

O ιστορικός της εκκλησίας Σαλαμίνιος Ερμείας Σωζομενός (400-450 μ.Χ.), γνωστός ως Σωζομενός ή Σωζόμενος, στο έργο του "Εκκλησιαστική Ιστορία" (κάντε click για να μεταφερθείτε στο  βιβλίο στα Αγγλικά)  και συγκεκριμένα στο Κεφάλαιον ΙΔ' από το Βιβλίον Β' (Historia Ecclesistica Lib. II, Cap. XIV) αναφέρει κάποια στοιχεία για τον Άγιο Μίλλο. Ο τίτλος του κεφαλαίου είναι:

"Chapter 14. The Martyrdom of Bishop Milles and his Conduct. Sixteen Thousand Distinguished Men in Persia suffer Martyrdom under Sapor, besides Obscure Individuals."

Το βιβλίο "εκκλησιαστική ιστορία" είναι σημαντική πηγή μιας και είναι η ιστορία της εκκλησίας από το 323 έως  το 425 μ.Χ.

Ο Ευσέβιος Καισαρείας (265 - 340 μ.Χ.) αναφέρει (Ἐκκλησιαστική Ἱστορία. Εἰς τόν βίον τοῦ Κωνσταντίνου Βασιλέως. Λόγος Δ, 43)  για τον  Άγιο Μήλο ότι συμμετείχε στα εγκαίνια του ναού της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα 
"Παρῆν δέ καί Περσῶν Ἐπισκόπων ἱερόν χρῆμα, τά θεῖα λόγια ἐξηκριβωκώς ἀνήρ"

Στο μηνολόγιο του αυτοκράτορα Βασιλείου του Β´ (δείτε και ΕΔΩ)  του Βασιλείου Β' του Βουλγαροκτόνου (976–1025 μ.Χ.), το οποίο είναι ουσιαστικά ένα εικονογραφημένο συναξάριο του 10ου μ.Χ. αιώνος, υπάρχει εικόνα του μαρτυριου του Αγίου Μίλου καθώς και σύντομος βίος του. 

Το μηνολόγιο του Βασιλείου θεωρείται το επιφανέστερο αριστούργημα ανάμεσα στα ελληνικά εικονογραφημένα χειρόγραφα.

Το σωζόμενο, σήμερα έργο, αποτελεί τον ένα από τους δύο αρχικούς τόμους. Περιλαμβάνει 431 εξαιρετικής τέχνης μικρογραφίες, οι οποίες αφορούν τους 6 πρώτους μήνες του χρόνου, δηλαδή από τον Σεπτέμβριο έως τον Φεβρουάριο. Οι μικρογραφίες αυτές, καταλαμβάνουν το ήμισυ της εκάστοτε σελίδας, ενώ, συνήθως, η πλαισίωση με κείμενο αφορά 16 σειρές. Το κείμενο έχει ως εξής:

Ενώ το αρχικό τμήμα του πρωτότυπου χειρογράφου είναι ως εξής:

Ο χειρόγραφος κώδικας βρίσκεται σήμερα στο Βατικανό με κωδικό καταλογογράφησης Vat. gr. 1613. Είναι προσβάσιμος στον παγκόσμιο ιστό στον σύνδεσμο της online βιβλιοθήκης του Βατικανού (Biblioteca Apostolica Vaticana)  https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.gr.1613 

(Ο κατάλογος όλων των ψηφιοποιημένων ελληνικών χειρογράφων εδώ : http://www.mss.vatlib.it/guii/scan/link1.jsp?fond=Vat.gr.)
Παρακάτω βλέπουμε την εικονογράφηση του μαρτυρίου του Αγίου Μίλη και των μαθητών του (απο τη σελίδα 179 του Μηνολόγιου).  

 

Το μαρτύριον του Αγίου Μίλη και των μαθητών αυτού

Στον συναξαριστή του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου υπάρχει ο βίος του Αγίου Μίλου. (το βιβλίο στην ψηφιοθήκη της google ΕΔΩ). Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε την πρώτη σελίδα από το βίο του Αγίου όπως αυτή αναφέρεται στο συναξάριο του Αγίου Νικοδήμου.

Ο μοναδικός στην Ελλάδα (και σε όλη την Ευρώπη)  ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιερομάρτυρα Μήλο βρίσκεται στην Πάτρα. Η παρακάτω σχετικά πρόσφατη φωτογραφία δείχνει εξωτερική άποψη του ναού. Η εκκλησία βρίσκεται στην οδό Μιλτιάδου 20 στην περιοχή έξω Αγυιά της Πάτρας.

Εξωτερική άποψη του Ναού του Αγίου Μήλου στην οδό Μιλτιάδου 20

Ο Άγιος Μήλος εμφανίστηκε με ένα θαυματουργικό τρόπο στην Πάτρα στις 10 Νοεμβρίου του 1939, μέσα από μια μικρή αχειροποίητη εικόνα του και πολλά χρόνια αργότερα ξεκίνησε η κατασκευή του ναού που φέρει το όνομά του. Για την ιστορία πίσω από την εμφάνιση του Αγίου και το αχειροποίητο εικονάκι αναφέρεται αναλυτικά το άρθρο με τίτλο "Saint Milos and the Pascha Egg" στο περιοδικό "Road to Emmaus, Vol. VI, No 1. (#20)"  

Για περισσότερα παραπέμπουμε:
[1] στο βιβλιαράκι του π. Χαραλάμπους Βασιλόπουλου, «Ο Άγιος Μίλος», Εκδόσεις Ορθόδοξου Τύπου, Αθήνα 2007 
[2] στο νέο βιβλίο του π. Βασιλείου Μπακογιάννη με τίτλο "Άγιος Μήλος- Επίσκοπος και Μάρτυρας" όπου υπάρχουν και αναφορές σε θαύματα που έχει κάνει ο Άγιος.
[3] Στο άρθρο του π. Βασιλείου Μπακογιάννη με τίτλο "Πάτρα και Άγιος Μίλος" στον ιστότοπο εκκλησιαστικών ειδήσεων ROMFEA.GR 

Η αχειροποίητος εικονίτσα του Αγίου

Εικόνισμα του Αγίου στο ισόγειο του Ναού.

Το ξυλόγλυπτο τέμπλο στον κυρίως ναό.

 

 

 

 

Άποψη του εσωτερικού του ναού (Απρίλιος 2023)

Κεράκια από γνήσιο κερί μέλισσας στην είσοδο του Ναού.

 

Μόλις κυκλοφόρησε και μια εντελώς νέα έκδοση (2021) με τον Βίο του Αγίου (με νέα στοιχεία από τις πηγές) και αναφορές σε θαύματα και εμφανίσεις του, από τον Αρχιμ. π. Βασίλειο Μπακογιάννη:

 

Για όποιον ενδιαφέρεται να το αποκτήσει (το κόστος είναι μόλις 3 ευρώ) δείτε την ιστοσελίδα των εκδόσεων ΘΑΒΩΡ:

https://ekdoseisthavor.blogspot.com/p/e-order.html

 

Άλλες εκκλησίες:

Η Ασσυριακή εκκλησία της Ανατολής (Holy Apostolic Catholic Assyrian Church of the East) εορτάζει την μνήμη του Αγίου Μήλου στις 10 Ιουνίου και μάλιστα ο Μητροπολίτης Λιβάνου, Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας της Ασσυριακής εκκλησίας φέρει το όνομα του Αγίου (H.B Mar Joseph Meelis Zaia).

 

Ἀπολυτίκιον Ἁγίου

Ἦχος γ ́. Θείας πίστεως.

«Ἱερόαθλε, Περσίδος γόνε, 
εὖχος πάντιμον τῆς Ἐκκλησίας, 
καὶ αἰσχύνης τῶν σεβόντων τὰ εἴδωλα, 
τὸν σὸν αὐχένα μαχαίρᾳ ὑπέκλινας
 καὶ στεφανίτης ἀπῆλθες πρὸς δώματα, 
Μίλε πάντιμε, ἀφθίτου ἀγαλλιάσεως
 Χριστὸν ἡμῖν ἀεὶ ἐξιλεούμενος».

 

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να ακούσετε το δοξαστικό του εσπερινού της εορτής του Αγίου Μίλου (από ζωντανή ηχογράφηση στις 9 Νοεμβρίου 2022 στον Ιερό Ναό του Αγίου στην Πάτρα):

 

 

Άγιε του Θεού Μίλε πρέσβευε υπέρ ημών των αμαρτωλών.